Op 28 juni is er weer een Zen-zondag in Wageningen
Het is ook nooit goed!
Het is een gevoel dat mij vaak bekropen is. Ik doe bijvoorbeeld vreselijk mijn best, vind ik zelf, en dan heb ik het af en dan gaan ze potverdrie nog meer kritiek hebben! Of andersom, bij mijn eerste sesshin deed ik ontzettend mijn best om zo keurig mogelijk te zitten in zazen. Ik had begrepen dat het nodig was om de verlichting te bereiken. Maar ik mocht niets willen en nergens naar streven. Toen presteerden twee dames het om aan het eind, toen we weer mochten praten, tegen mij te zeggen dat ik zo prachtig zat. Ik zat helemaal klem, want als ik zat zoals het hoorde dan was ik ijdel en lokte complimentjes uit en dat mocht niet. Moest ik nou expres niet meer mooi gaan zitten? Maar dan verspeelde ik mijn kans op verlichting. Het was ook nooit goed, zucht…
De Gautama kreeg een zelfde probleem voorgeschoteld. Nadat Mara hem had proberen angst aan te jagen met hele legers met pijlen en met donder en bliksem en hem ook nog te verleiden met schaars geklede dames, kwam hij met de ultieme verleiding. Hij spiegelde Gautama voor dat het volkomen nutteloos was wat hij deed, want al zou hij de sleutel tot het oplossen van het lijden ontdekken, hij zou het toch nooit door kunnen geven. Niemand zou hem begrijpen en zodra hij het uit zijn mond zou laten komen zou het stollen en niet meer de levende waarheid zijn. Zit je daar te wachten op de totale verlossing, komt iemand je vertellen dat het toch allemaal zinloos is. Het is ook nooit goed, zucht…
En dan de eerste preek die hij als Boeddha hield. Wat was de eerste zin? Het is gewoon nooit goed! Accepteer dat nou maar eens eerst en dan praten we wel verder, is de boodschap die ik daarin hoor. Jezus hing aan een kruis, die zei niet “er is lijden”, die toonde het gewoon. Ik snapte dat Jezus verhaal vroeger nooit, tot dat ik begreep dat het niet anders was dan het verhaal van de Boeddha. Als je mens wilt zijn dan zul je het lijden ervaren, dat is nu eenmaal de “package deal”. Maar zodra ik er midden in zit, dan denk ik, “Het is ook nooit goed!” Oh, wat haat ik het als de werkelijkheid niet is zoals ik wil dat hij is. Ik zie mijzelf als een apart ding tegenover die werkelijkheid en ik ga hem met alle mogelijke trucs te lijf om hem te proberen om te vormen in mijn richting. En dat leidt dan weer tot een nog grotere scheiding van mijzelf met de werkelijkheid om mij heen. En de puinhoop vermenigvuldigt zich, “het is ook nooit goed”.
Maar als ik de zaken gewoon op hun beloop laat en alles gewoon over mij heen laat komen, dan ben ik een draaikont, die met alle winden mee waait, wie ben ik dan nog? En als ik in zazen zit en mijn geest waaiert alle kanten op, zit ik dan te mediteren of ben ik dan aan het dagdromen? Laat ik proberen een heel uur lang geconcentreerd mijn ademhaling te volgen: dat lukt nog geen twee minuten, zucht… ‘Het is ook nooit goed!’
Shunryu Suzuki vergeleek onze gedachten met een kudde schapen. Hij vroeg hoe je een kudde schapen het best onder controle kon houden? Zijn antwoord was: “Zet ze in een hele grote weide.” Als je ze in een kleine omheinde plek zet, dan hebben ze de neiging om uit te breken en alle kanten op te vliegen. In een hele grote weide hebben ze de neiging om rustig bij elkaar te gaan staan en een beetje gras te eten. Wij hebben de neiging om onze gedachten vast te houden en er vooral wat van te vinden, daardoor springen ze alle kanten op. Als je kunt zien dat de ruimte van jouw hart-geest onvoorstelbaar groot is en dat alles er in plaats kan vinden zonder dat het iets verstoort, dan kunnen je gedachten tot rust komen. Ze komen dan voorbij zonder dat je iets doet of er wat van vindt. Zolang je geest klein is en vol van gedachten die onbeteugeld alle kanten op gaan, blijf je zitten met de gedachte, ‘Het is ook nooit goed!’
Maar als je de ware aard van je geest ziet, namelijk een enorme ruimte waarbinnen de gedachten als kleine wolkjes ontstaan, een tijdje verwijlen en dan vanzelf weer verdwijnen, dan zie je dat, ‘Het altijd al goed geweest is!’ Maar wees gerust, de gedachte ‘Het is ook nooit goed’ komt vanzelf weer bij tijd en wijlen terug. Net zoals de Boeddha tot op hoge leeftijd iedere keer weer door Mara bezocht werd. Maar probeer toch maar eens naar je gedachten te kijken alsof je een enorme berg bent en de gedachten daar in de diepte als wolkjes voorbij drijven. Het is echt heel fijn om even los te komen van die terugkerende zin ‘Het is ook nooit goed! Zucht…’