Mindfulness en/of Meditatie?

Eindstadium

Wat ik hieruit begrijp is dat meditatie min of meer het eind stadium is van de praktijk die moet leiden tot een volledige bevrijding van de geest van alle evolutionaire en ervaringsmatige ballast die zij bij geboorte heeft meegekregen en in dit leven er nog aan toe voegt. Het wordt ook wel beschreven als rusten in gewaarwording of rusten als gewaarwording of rusten in een oer-gewaarzijn (primordial awareness, rigpa of shikantaza). Dit kan in eerste opzicht nogal cryptisch klinken en dat is het ook. Maar het gaat over de totale copernicaanse revolutie binnen onze geest. Of zoals de Boeddha het noemde ‘de volledige revolutie van alle fundamenten (asraya pravritti)’. Even voor de goede orde, meditatie is niet deze bevrijding zelf, maar het laatste stadium van de geest die het mogelijk maakt om deze bevrijding te laten plaats vinden. Of die zal plaats vinden, daar krijg je geen zekerheid over tot die plaats vindt. De meditatie is een vorm van rusten zonder dat er ergens een centrum is. De geest is zeer helder en waakzaam, maar er is geen ‘zelf’ of ‘ik’ meer aanwezig, er is alleen nog waarneming. Oordelen als goed, slecht of neutraal bestaan niet in deze toestand. ‘Ik’ en de ‘rest’ van het universum zijn overstegen. Er is geen ‘buiten’ en er is geen ‘binnen’. Er is geen beoefening en er geen niet-beoefening. Kortom een zeer goede beschrijving van meditatie, maar toch redelijk moeilijk te doorgronden, kun je vinden in de Hart soetra (Prajñāpāramitāhṛdaya Sutra).

Maar, zoals ik al zei, dit is het eindstadium en er is nogal een redelijke lange weg te gaan om daar te komen. We moeten nogal wat uit de kast halen om onze evolutionair gevormde geest met miljoenen jaren van vorming onderste boven te halen. En de weg er naar toe is bezaaid met valkuilen. Bij vrijwel iedere nieuwe wending die onze geest in slaat ontstaat er acuut verzet met het gevoel dat ons bestaan in gevaar is. Niet gemakkelijk om daaraan voorbij te komen. Daarom gebruikte de Boeddha iets dat kunstige technieken (skillful means; upaya) genoemd wordt. Afhankelijk van de bewustzijnsontwikkeling van de persoon voor hem sprak hij hem of haar aan zodat het resoneerde op het bewustzijnsniveau van die persoon en ook uitdaagde om een klein stapje verder te gaan. Hij werd dan ook wel de arts van de geest genoemd. Iemand die het juiste medicijn voorschrijft, dat precies bij de persoon en de betreffende kwaal past. En op die manier is ook mindfulness ontwikkeld als zijnde een aantal technieken die het bewustzijn rijp kunnen maken om uiteindelijk voorbij aan deze technieken te kunnen mediteren.